Dostępność – kogo dotyczy?
It's more than just physical and durable aspects. It's about how we write emails, design documents, conduct training, prepare signage, and communicate with the world around us
Accessibility
9 grudnia 2025
Autor: Hannah Flew – Konsultant ds. Rozwiązań Edukacyjnych, Enovation
W tym blogu Hannah Flew z Enovation redefiniuje pojęcie dostępności, podkreślając, że obejmuje ona nie tylko fizyczne udogodnienia, ale także codzienne interakcje i komunikację. Zwraca uwagę na znaczenie projektowania inkluzywnego, które wspiera zarówno trwałe, jak i tymczasowe wyzwania, pokazując, że dostępność przynosi korzyści wszystkim osobom w różnych kontekstach.
Dostępność jest dla każdego
Wiele osób, myśląc o dostępności, kojarzy ją głównie z trwałymi i fizycznymi udogodnieniami, często z rampami czy miejscami parkingowymi. Jednak dostępność to znacznie więcej, trzeba tylko zmienić sposób, w jaki o niej myślimy.
Chodzi nie tylko o aspekty fizyczne i trwałe, lecz także o to, jak piszemy e-maile, projektujemy dokumenty, prowadzimy szkolenia, przygotowujemy oznakowanie i komunikujemy się ze światem wokół nas.
Jeśli chwilę się nad tym zastanowimy, wszyscy w pewnym momencie napotykamy problemy związane z dostępnością, nawet jeśli są one tymczasowe. Dlatego naprawdę powinniśmy przyjąć podejście, że każdy w dowolnym momencie może potrzebować odrobiny wsparcia.
Mój wzrok nie jest doskonały – i nigdy nie będzie
Zawsze byłam bardzo krótkowzroczna. W większości przypadków radzę sobie całkiem dobrze – dzięki okularom lub soczewkom kontaktowym. Samo zgubienie okularów może zepsuć mi cały dzień. Nie mogłabym łatwo czytać, prowadzić samochodu, a nawet przygotować prostą kanapkę, co na ten czas sprawiłoby, że normalne funkcjonowanie byłoby prawie niemożliwe.
Tymczasowe ograniczenia, takie jak zmęczenie oczu, złamana ręka czy rekonwalescencja po operacji, są niezwykle powszechne. Nie kwalifikują się one formalnie jako niepełnosprawność w sensie prawnym, ale mogą natychmiast sprawić, że niedostępny projekt stanie się frustrujący lub wręcz niemożliwy do użycia.
Zaufanie do obcego
Lata temu pracowałam w kinie. Pewien mężczyzna, cichy, uprzejmy i pochodzący z mniej uprzywilejowanego środowiska, przychodził regularnie i wkrótce stało się jasne, że nie potrafi czytać. Za każdym razem prosił mnie cicho, abym przeczytała mu repertuar filmowy i powiedziała ile ma zapłacić.
Powierzał mi swoje zaufanie, oczekując, że wydam mu właściwą resztę, nigdy w pełni nie wyjaśniając, dlaczego potrzebuje pomocy. Poleganie na innych samo w sobie stanowi ogromną przeszkodę, a w połączeniu z nieśmiałością, wstydem i stygmatyzacją pokazuje, że niepotrzebnie ignorujemy fakt, iż wszyscy mamy potrzeby i warto o tym pamiętać.
Dziś w Irlandii 21% dorosłych ma trudności z podstawową umiejętnością czytania, a 25% z prostą arytmetyką. Wielu stara się to ukrywać.
Dostępność pomaga wszystkim – nie tylko “komuś innemu”
Myślisz, że dostępność cię nie dotyczy? Pomyśl jeszcze raz, spójrzmy na codzienne sytuacje:
- Próbowałeś kiedyś pisać z nadwyrężonym nadgarstkiem albo trzymając kota?
- Korzystać z telefonu jedną ręką, trzymając przy tym kawę?
- Mrużyłeś oczy na ekran w pełnym słońcu, marząc, żeby tekst był łatwiejszy do przeczytania?
- Oglądałeś kiedyś wideo bez dźwięku w hałaśliwej kawiarni, polegając na napisach, żeby nadążyć?
- Starałeś się nie obudzić dziecka podczas drzemki, więc masz w uszach Airpodsy?
- Próbujesz zagłuszyć hałas słuchawkami podczas pracy z domu?
To są codzienne momenty, w których dostępny projekt ułatwia życie – nie tylko osobom ze zdiagnozowaną niepełnosprawnością.
Tworzenie dostępnych rozwiązań nie jest dodatkiem. To po prostu dobre projektowanie.
Jakie są statystyki?
Zacznijmy od czegoś małego, ale często pomijanego: koloru. Może on mieć zaskakująco duży wpływ na codzienne życie. Możesz się zastanawiać jak? Pomyśl o czymś tak prostym, jak przechodzenie przez ulicę, odczytywanie etykiety leku, sprawdzanie dat przydatności produktów spożywczych czy nawet wybieranie ubrań.
Około 4,5% światowej populacji jest daltonistami – to ponad 350 milionów ludzi na całym świecie. Najczęstszy typ, daltonizm czerwono-zielony, stanowi około 99% wszystkich przypadków.
Oczywiście istnieją różne rodzaje daltonizmu:
W Irlandii i Wielkiej Brytanii statystyki pokazują około 1 na 12 mężczyzn i 1 na 200 kobiet.
Wyobraź sobie teraz wykonywanie codziennych czynności – zakupy, sprawdzanie temperatury, dobieranie ubrań, odczytywanie etykiet pralniczych czy rozpoznawanie świateł ostrzegawczych – gdy kolory nie wyglądają tak, jak powinny. Nawet najbardziej podstawowe elementy wizualne, jeśli nie są projektowane z myślą o dostępności, mogą nieumyślnie tworzyć bariery.
Reguła, a nie wyjątek
Dostępność polega na usuwaniu barier. To tyle. Projektowanie treści musi działać dla wszystkich, niezależnie od tego, czy jest to osoba na wózku, neuroatypowa, czy po prostu ktoś mający pracowity dzień.
Jeśli tworzysz dokument, projektujesz prezentację lub przygotowujesz materiał edukacyjny – zacznij od myślenia o inkluzywności:
- Używaj odpowiednich nagłówków.
- Dodawaj opisy obrazów.
- Wybieraj czytelne i przejrzyste czcionki.
- Dziel długie bloki tekstu.
- Ułatw czytanie.
- Ułatw nawigację.
- Ułatw zrozumienie.
Przestańmy czekać, aż ktoś powie, że ma trudności. To powinno być przemyślane z góry, a nie traktowane jako dodatek.
Czytaj więcej
Możesz też zapoznać się z pierwszymi dwoma wpisami na blogu z tej serii, gdzie dokładniej omawiamy Europejską Ustawę o Dostępności (EAA) i wyjaśniamy, jak przygotować się, aby spełnić jej wymagania.
Na koniec możesz zapoznać się z artykułem napisanym niedawno przez naszych partnerów z ReadSpeaker, który opisuje, jak połączyć projektowanie inkluzywne i tekst na mowę oparty na sztucznej inteligencji w systemie LMS, aby zmienić doświadczenia związane z nauką i pomóc wszystkim uczniom osiągnąć sukces.
